Bokbier – bier van de herfst

Eindelijk is het weer bijna 1 oktober, een bijna heilige datum in de bierwereld. 1 oktober is traditioneel dé datum vanaf wanneer de (herfst-)bokbieren worden verkocht. In dit achtergrondartikel nemen we je mee naar de oorsprong en typering van deze Nederlandse bierstijl welke haar oorsprong vindt in Duitsland.

De Duitse oorsprong van bock

Bockbier zou aan het begin van de 17e eeuw in Beieren zijn ontstaan en een verbastering zijn van Einbecker Bier. Einbeck was in de middeleeuwen een beroemde bierstad in Nedersaksen. Het bier werd tot ver buiten de stadsgrenzen geëxporteerd. Het werd onder meer geleverd aan de Hertogen van Beieren, die het buitengewoon lekker vonden, maar ook veel te duur vanwege de hoge accijnzen. Hertog Willem V besloot een eigen brouwerij op te richten om het Einbecker bier na te laten maken.

In 1591 werd daarmee begonnen in het Münchener Hofbräuhaus. Maar hoe goed de Beierse brouwers ook hun best deden, hun bier haalde het niet bij het Einbecker bier. Rond 1612 werd een brouwer, Elias Pilcher, uit Einbeck naar Beieren gehaald om het Einbecker bier te brouwen. Hij slaagde erin een bier “nach Einbecker Art” te brouwen.

“Einbecker Bier” werd op z’n Beiers als “Ainpöckisch Bier” uitgesproken, verkort “Ainpöck” en ten slotte vroeg men in het gewone spraakgebruik om “Ein Bock”. Met een bok heeft de naam dus niets te maken, maar op etiketten wordt wel vaak een bok afgebeeld.

Er zijn nog meer verhalen over de oorsprong en naamgeving van het bokbier, waarin wel een verband met de bok wordt gelegd. Het zou te maken kunnen hebben met de Germaanse god Donar (soms afgebeeld als half mens, half bok) die op een bokkenwagen langs de hemel rijdt, en tegelijkertijd de vruchtbaarheid symboliseert. De nieuwe gerst- of tarweoogst werd gevierd met het zojuist bereide nieuwe bier: bokbier dus. De tarwe of gerst wordt eind van de zomer geoogst en kon na bewerking (mouten) worden gebruikt om de eerste brouw van dat seizoen te brouwen. Ondertussen is het dan herfst en dus de ‘herfst’-bok.

De Nederlandse bokbieren

Vanaf de jaren ’80 en ’90 werd bokbier in Nederland populairder. Van origine is het een ondergistend bier, maar de laatste jaren zijn ook de bovengistende bokbieren in opkomst. Van nature heeft het een bitterzoete, moutige smaak. De bovengistende bokbieren neigen vaak meer naar een dubbel dan de traditionele ondergistende variant. De enige eis die in de bierverordening nog steeds aan bokbier wordt gesteld is dat het een stamwortgehalte van minimaal 15,5 Plato heeft (15,5 gewichtsprocenten van de wort moet bestaan uit opgeloste stoffen: suikers).

Wanneer je in de herfst een lekker speciaalbier zoekt, ontkom je dus niet aan een herfstbok. Deze traditie dien je gewoon een eer te bewijzen. Gelukkig hebben we enkele heerlijke bokbieren op voorraad.